Os entroidos de Ituren e Zubieta xeralmente celébranse o luns e martes seguintes ao último domingo de xaneiro. No 2024, as datas serán o 29 e 30 de xaneiro. [+ info]

Os entroidos de Ituren e Zubieta xeralmente celébranse o luns e martes seguintes ao último domingo de xaneiro. No 2024, as datas serán o 29 e 30 de xaneiro.

Ituren é unha pequena localidade con algo máis de 500 habitantes. Zubieta tamén é unha pequena localidade con uns 300 habitantes. As dúas poboacións atópanse na Comarca do Alto Bidasoa ou Malerreka en Navarra.

Orixe…unhas pílulas de Historia
O orixe desta celebración é incerto, pero ten moitas semellanzas con outras celebracións onde as máscaras e os cencerros son os elementos principais.

Crese que o seu orixe pode estar ligado a celebracións ou ritos ancestrais de cambio de ciclo estacional, de celebración do solsticio de inverno. É unha das máscaras máis chamativas do norte da península ibérica.

Os “Joaldunak” (a súa tradución é: «os que portan cencerros») son os personaxes principais da celebración.

Antano utilizábanse os cencerros ou polumpak e os hisopos ou latigos para espantar as bestas ou animais que podían atacar ao gando e tamén para afugentar os malos espíritos.

Que é / En que consiste
Son variados os actos e os personaxes que participan nos entroidos de Ituren e Zubieta (o Oso ou Hartza, as súas bestas, os carneiros, etc) pero o acto central e máis característico é o dos Joaldunak.

O luns cara á media mañá, arredor das 12h (non é exacto, todo depende da hora á que terminen de almorzar), marchan os «Joaldunak» de Zubieta con destino a Ituren (uns 3 km é a distancia que separa ambas localidades) onde se atoparán cos «Joaldunak» de Ituren no barrio de Aurtitz. Uns e outros atópanse no puente de Zubiburu para percorrer xuntos as rúas de Ituren ata chegar á praza.

Ao día seguinte, martes, repítese o acto pero ao revés, son os «Joaldunak» de Ituren os que visitan aos de Zubieta repetindo marcha ao son dos cencerros e o seu rítmico e acompasado movemento.

Os «Joaldunak» visten un traxe moi característico composto por:

– Gorro cónico ou Ttuntturo
– Panuelo
– Camisa e enriba chaleco de pel de ovella.
– Faja.
– Enagua
– Abarcas, zapatillas de goma que se atan con cordas.
– Latigo ou Hisopo
– Cencerros

Entroidos de Ituren e Zubieta: curiosidades
O ritmo tan característico deste desfile, que che hipnotiza, marcao un dos «Joaldun« cun corno que fai soar de forma intermitente. Ademais, tamén marca o ritmo axudándose de uns berros que lanza. Distínguese xa que do seu peito colga o corno que fai soar.

Ten coidado pois os demais personaxes que participan neste entroido adoitan manchar aos visitantes con fariña, barro, serra e outros elementos.