Lesaka, xunto con Igantzi, Etxalar, Arantza e Bera, forman as chamadas 'Cinco Villas da Montaña ou de Navarra'. As cinco son vilas con categoría histórica de vila, ambas comparten o seu estilo de vida marcado pola súa proximidade á fronteira e pola existencia nas súas rexións de talleres industriais dos SXVI-XIX. Coa industrialización as Cinco Villas abandonaron o modo de vida rural, converténdose... [+ info]

Lesaka, xunto con Igantzi, Etxalar, Arantza e Bera, forman as chamadas 'Cinco Villas da Montaña ou de Navarra'. As cinco son vilas con categoría histórica de vila, ambas comparten o seu estilo de vida marcado pola súa proximidade á fronteira e pola existencia nas súas rexións de talleres industriais dos SXVI-XIX. Coa industrialización as Cinco Villas abandonaron o modo de vida rural, converténdose nun importante foco industrial de Navarra.
Tódalas elas están situadas nos dous lados do río Bidasoa. Abundan os bosques de piñeiros, carballos, faias e castiñeiros e as fentas.

LESAKA, situada entre montañas e atravesada pola regueifa Onin, de Oeste a Este é a vila máis urbana das Cinco Villas, pasou de ser unha vila tipicamente rural a ser na actualidade o núcleo industrial máis importante da zona. Desde o século XVIII xa posuía varias ferrerías, así como muíños fariñeiros, talleres de fabricación de sidra e carpinterías.
Posúe once barrios de caseríos diferentes chamados de Alkaiaga, Zalain Zoko, Biurrana, Katezpegi, Endara, Frain, Izotzaldea, Nabaz, Zala, Auzoberri e Otsango. Paseando polas súas rúas características e típicas da zona podemos descubrir o Palacio de Zabaleta, a construción máis representativa da vila, tamén coñecida como Palacio de Lebrija ou Casherna, situado no centro da localidade á beira da regueifa Onin. É unha antigua casa-torre medieval. Tamén son dignas de nomear a torre de linaxe, 'Minyurinea', construída no século XV, e as casas señoriais de 'Yoanaderrenea' e 'Marichalar', do século XVIII.
No referente á arquitectura relixiosa destaca a Igrexa de San Martiño de Tours, construída no século XVI, con planta de cruz latina e cuberta por bóvedas de crucería estrelada. O seu interior está presidido por un gran retablo barroco. O Convento de Nosa Señora dos Dores, edificio carmelitano do século XVIII, construído coas doazóns do indiano Ignacio de Arriola y Mazola, conserva no seu interior pezas de prata americana doadas por este mesmo indiano. Ás aforas da vila podemos visitar as Ermidas de San Antón e Salbatore. O sector dolménico de Agiña e Armazungo Zearra, dous túmulos prehistóricos e os cromlechs de Aguiña Norte e Meridional, son a pegada histórica da existencia de habitantes durante a prehistoria no territorio de Lesaka.
En Lesaka son tradicionais os bailes en ambos os lados do río Onin, Subí-gainekoa, así como o baile da bandeira que só se baila durante a celebración das festas patronais, en honra a San Fermín.