No extremo nororiental da provincia de Cádiz, na chamada Serra Norte, atopamos a vila de El Gastor, limitando ao norte coa provincia de Sevilla e ao leste coa de Málaga. Situado na ladeira norte do Tajo Algarín, de 1060 m de altitude, un dos maiores cerros da serra gaditana - rondeña, e ao seu carón a 'Sima das Grajas', unha cavidade de 182 m de profundidade nun espazo xeográfico de gran interese ... [+ info]

No extremo nororiental da provincia de Cádiz, na chamada Serra Norte, atopamos a vila de El Gastor, limitando ao norte coa provincia de Sevilla e ao leste coa de Málaga. Situado na ladeira norte do Tajo Algarín, de 1060 m de altitude, un dos maiores cerros da serra gaditana - rondeña, e ao seu carón a 'Sima das Grajas', unha cavidade de 182 m de profundidade nun espazo xeográfico de gran interese natural e paisaxístico.

Os primeiros asentamentos humanos na poboación de El Gastor comezaron durante a Idade do Bronce, como testemuñan os numerosos restos arqueolóxicos de antigas edificacións, como os Dolmens atopados na ladeira do Tajo Algarín, sendo o máis destacado o Dolmen do Charcón ou Tumba do Xigante, o de maiores dimensións da provincia de Cádiz e con case 6000 anos de antigüidade. O achado de utillaxe tallado e pulido, pratos, cunchas e outros dolmens de menor tamaño en distintos puntos do termo de El Gastor confirman a presenza humana nos períodos Paleolítico e Neolítico.

El Gastor foi un lugar de paso obrigado para as distintas culturas que se foron sucedendo na Península Ibérica, desde os gregos, pasando polos béticos-romanos coa cidade cercana de Irippo, ou os visigodos andalusíes e árabes coa introdución da Gaita Gastoreña.

Da época romana existen restos arqueolóxicos distribuídos por toda a xeografía gastoreña e incluso atopáronse moedas cunadas polo Emperador Augusto.

En algúns documentos sobre a Serranía din que El Gastor era unha praza militar de Zahara xa en 1369 co rei Alfonso XI de Castela. Durante os séculos XIV e XV estes pobos pasan de mans cristiás a mans musulmás no contexto das razzias características dunha zona de fronteira como era esta. Finalmente, en 1484, dentro do contexto da Guerra de Granada (1482-1492), estas prazas foron tomadas por Don Rodrigo Ponce de León, marqués de Cádiz. A partir do século XVI, e unha vez rematada a Reconquista, será cando se asista á formación de núcleos poboacionais sólidos en El Gastor. En principio créase como núcleo agrario e comercial, sendo as principais actividades a gandaría e o cultivo e comezándose a construción das primeiras casas e o laboreo das primeiras terras. A primeira rúa que se constrúe chámase 'A Fonte', pola existencia dunha fonte que abastecía de auga á maioría das vivendas e que sería o centro de reunión das mulleres para o lavado das roupas. Na actualidade, continúa sendo unha das rúas principais e típicas do concello.

Con El Gastor xa en territorio cristián, a vila consolídase en tarefas agrarias e de pastoreo baixo a xurisdición de Zahara, ata que en 1820 comeza o período de independencia da localidade veciña, xurdindo numerosas tensións entre ambas, incluso acusacións de colaboración con rufiáns, isto será debido á presenza do popular bandido José María El Tempranillo na localidade. Finalmente chega a autonomía en 1834 constituíndo o seu propio concello.

Un dos episodios históricos máis destacables foron os acaecidos no ano 1885. Produciuse unha rebelión encabezada por uns trescentos ou catrocentos homes chegados de Ronda, presentándose na localidade ao berro de 'Viva a república'. A esta rebelión únense os veciños como resposta á situación de pobreza que vive a vila, abolido as leis monárquicas. Rapidamente o xefe do posto de Algodonales coordina as forzas coas de Zahara para aplacar a rebelión. Finalmente será en Grazalema onde terminan as ilusións dos amotinados sendo recibidos pola garda civil e o alcalde que sofocan a rebelión facéndoos prisioneiros.

Popularmente foi apoiada a creencia e parece que existen textos da época que corroboran que El Gastor foi república independente durante tres días. Estes feitos serán consecuencia da inestabilidade política reinante no s.XIX.

Aínda no Século XX, El Gastor carecía de estradas, só se comunicaba cos demais pobos por camiños de ferradura. A única estrada da Serra só chegaba ata Algodonales, o que unido á propia disposición xeográfica da vila provocaba unha gran incomunicación co resto da provincia.

Durante a guerra civil, a vila manterase fiel á democracia republicana, sen embargo pronto sería tomada e dominada polo bando franquista. Durante a guerra e a posguerra todos aqueles que de algún ou outro modo simpatizaban coas liberdades democráticas sufrirían unha dura represión. Estas circunstancias, unidas ás xa deplorables condicións económicas provocadas polo conflito, acrecentaron as dificultades ás que os gastoreños e gastoreñas tiveron que enfrontarse durante estes momentos.

Actualmente é un concello de 1800 habitantes perfectamente comunicado coas poboacións veciñas, resto da provincia, así como coas provincias limítrofes e con sectores económicos en expansión. Vila amable, de rúas brancas e estreitas que acolle e cautiva ao visitante.

ORIXE DO NOME DE EL GASTOR.

Existen varias teorías que explican a orixe do nome de El Gastor, unha delas arraigada no sentir popular e fundamentada na súa heráldica, explica que o nome provén de 'castor' dando por feita a existencia deste animal no pasado na zona.

Outra explica que se debe ao seu antigo nome Puebla dos Pastores, baséase en que a xente que se dedicaba ao pastoreo vivían en chozas parecidas ás que utilizaban os castores, de aí a evolución do nome. Outros viron a orixe do nome de El Gastor no culto dado aos semideuses gregos Castor e Polux.

Todas estas teorías non teñen rigor histórico. A orixe máis probable do nome de El Gastor, é que sexa unha evolución lóxica do linguaxe durante séculos a partir da palabra Qastur ou Castuera, usada na Idade Media e á que finalmente se lle engadiu o artigo. Proba disto é a documentación que narra a conquista das poboacións de Olvera, Torre Alháquime e Teba estendendo ata aquí o reino de Granada polo Rei Alfonso XI de Castela en 1327. A paz mantense durante trinta anos ata que, tras a matanza de Montiel e o empuxe dos Benimerines, o reino de Granada reconquista as prazas de Torre-Alháquime e Qastur (El Gastor) que existía como posto militar, tal vez como guarnición da praza de Zahara, límite do reino de Granada.

As súas rúas, a Igrexa de San Xosé (de 1747, de estilo neoclásico), o Museo de Usos e Costumes 'José Mª El Tempranillo', os muíños de aceite, o dolmen do Xigante, xunto co seu entorno natural, son os principais atractivos do concello.